Karabela
Karabela należy do najsławniejszych typów polskiej białej broni, pomimo stosunkowo późnego wejścia do powszechnego użytku – dopiero od lat 70. XVII wieku. Pochodzenie tej szabli jest niejasne, zarówno co do jej budowy, co i nazwy. Przyjmuje się różne wersje, np. od wł. cara (drogocenna) bella (piękna) czy też nazwiska polskiego szlachcica Karabeli, który podobno pierwszy wprowadził lekką, ozdobną szablę jako uzupełnienie paradnego stroju dworskiego.
Pochodzenie karabeli wiązane jest z tureckimi szablami o końcu rękojeści stylizowanym na głowę orła lub sokoła. Do Polski te szable trafiały głównie jako broń zdobyta na spahisach i janczarach. Podobne szable spotykane były też w kręgu kultury ormiańskiej.
Karabela występowała w dwóch odmianach – jako bogato zdobiona szabla paradna oraz jako karabela bojowa, używana dopiero w czasach Jana III Sobieskiego. Różnica pomiędzy tymi dwoma podtypami sprowadzała się praktycznie do rękojeści, natomiast głownie pozostawały te same. Wraz z pojawieniem się mody na karabele reprezentacyjne, bojowe głownie dostawały ozdobne pochwy i rękojeści (często wykonywane z kamieni półszlachetnych czy kości słoniowej). W razie "potrzeby wojennej" usuwano mniej wytrzymałe, bogate okładziny, zastępując je trzonem z nacinanego hebanu, dębu czy rogu.
Rękojeść zarówno karabeli reprezentacyjnej jak i bojowej była ujmowana taki sposób, że stanowiła jakby przedłużenie przedramienia. Ukształtowanie trzonu pozwalało na położenie kciuka na grzbiecie rękojeści, a głowica w kształcie ptasiego, zagiętego dziobu zabezpieczała przed wyślizgnięciem z ręki. Uniemożliwiały to także okładziny zwężające się w kierunku jelca – czyli odwrotnie niż w poprzednich typach szabel.
W dzisiejszych zbiorach pozostało stosunkowo dużo karabel – głównie ozdobnych. Wynika to z prostego faktu, że broń paradna nie ulegała poważniejszym zniszczeniom, a także przekazywane były z pokolenia na pokolenie jako najcenniejsze pamiątki. Często też starsze, bojowe (i wytrzymałe) szable przerabiano na popularne i modne karabele.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz